Πώς είναι δυνατόν μια ημέρα για τους νεκρούς να είναι λόγος χαράς, γιορτής, πάρτυ και αισιοδοξίας;

Αντίθετα με αυτό που μπορεί να δηλώνει το όνομα της γιορτής “Ημέρα των Νεκρών“, η γιορτή αυτή απέχει πολύ από τον φόβο, το μακάβριο, το τρομακτικό και το απόμακρο. Είναι η ευκαιρία που έχουν οι Μεξικανοί να περάσουν λίγες ημέρες ξανά μαζί με τους ανθρώπους τους που έχουν φύγει από αυτό τον κόσμο. Είναι μια ευκαιρία για γιορτή, για να συγκεντρωθεί η οικογένεια και να περάσει χρόνο μαζί, να θυμηθεί και να αναπολήσει.Και εγώ μετά από πολλά χρόνια που το σχεδίαζα κατάφερα να ζήσω από κοντά την εμπειρία του Dia de Muertos στο Μεξικό.

Ας ξεκινήσουμε όμως από τα βασικά! Το Dia de Muertos δεν είναι το ίδιο με το Halloween καθώς το πρώτο γιορτάζεται σε κλίμα χαράς κυρίως 1 και 2 Νοεμβρίου ενώ το δεύτερο στις 31 Οκτωβρίου με τρομακτική οπτική και concept.

Το Dia de Muertos ως γιορτή

Οι μεσοαμερικανικοί προχριστιανικοί πολιτισμοί έβλεπαν τον θάνατο ως αιτία για να αγαπούν τη ζωή, και απέφευγαν το πένθος, το οποίο θεωρούσαν ως ασέβεια προς τον νεκρό. Οι Αζτέκοι ήταν αυτοί που δημιούργησαν  την πρώτη γιορτή του θανάτου, προς τιμήν της Mictecacihuatl, της μυθολογικής Κυρίας των Νεκρών, που θυσιάστηκε ως βρέφος. Για τις δύο ημέρες του φεστιβάλ, λέγεται ότι άνοιγε ο κάτω κόσμος, επιτρέποντας στις νεκρές ψυχές να επιστρέφουν στη Γη για να δουν τους δικούς τους. Μετά τον ισπανικό αποικισμό του Μεξικού τον 16ο αιώνα, το φεστιβάλ έγινε ένα με χριστιανικούς εορτασμούς των Ισπανών για την Ημέρα των Αγίων Πάντων (1 Νοεμβρίου, την επόμενη μέρα του Halloween).

Έτσι η σημερινή Dia de Muertos, είναι ουσιαστικά ένας συνδυασμός των τελετών των Αζτέκων και των καθολικών εορτών των Ισπανών που πλέον τιμούνται οι νεκροί σε κλίμα χαράς, αγάπης και αισιοδοξίας. Μια γιορτή ύμνος στη ζωή και την οικογένεια και όχι μια ημέρα πένθους και στεναχώριας.

Η προετοιμασία

Οι οικογένειες ξεκινούν τις προετοιμασίες περίπου μία εβδομάδα πριν. Προσωπικά, είχα την τύχη να μπορέσω να παρευρεθώ στο σπίτι της οικογένειας της φίλης μου Anita από το Μεξικό, στο San Pablo Villa de Mitla, η οποία παρόλο που δεν ήταν εκείνη την περίοδο στη χώρα, οι γονείς της με δέχτηκαν σα να ήμουν μέλος της οικογένειας. Έτσι μπόρεσα να μάθω κάθε βήμα της διαδικασίας και να το κατανοήσω με έναν μαγικό τρόπο βγαίνοντας από το σώμα ενός απλού ταξιδιώτη/παρατηρητή και βιώνοντάς το από μέσα. Σα μέλος της οικογένειας αυτής.

 

Το altar και οι ofrendas

Σε κάθε σπίτι, μαγαζί, ακόμα και στα ξενοδοχεία, δημιουργείται ένα altar, ας το πούμε βωμό στα ελληνικά. Ένα τραπέζι που πάνω τοποθετούνται εικόνες του νεκρού ή των νεκρών της κάθε οικογένειας και αγαπημένα τους αντικείμενα. Από ποτό μέχρι τσιγάρα, παιχνίδια, χαρτιά, βιβλία ακόμα και κάποιο ρούχο.

Ο βωμός πιστεύεται ότι βοηθά στην καθοδήγηση των πνευμάτων ώστε να φτάσουν σωστά στο σπίτι των αγαπημένων τους. Ανάλογα με τον προϋπολογισμό της κάθε οικογένειας, τα altares μπορεί να κυμαίνονται από ένα απλό διακοσμημένο τραπέζι έως μια πανύψηλη κατασκευή πέντε επιπέδων, αλλά όλα έχουν τα ίδια βασικά στοιχεία. Μακριά κοτσάνια carrizo, ένα είδος καλαμιού, δεμένα μεταξύ τους για να σχηματίσουν ένα τόξο, που αντιπροσωπεύει το πέρασμα μεταξύ ζωής και θανάτου. Μια εικόνα της αγαπημένης αγίας του Μεξικού, της Παναγίας της Γουαδελούπης, φωτογραφίες των νεκρών και μετά τα αγαπημένα υπάρχοντά τους.

Η ofrenda, στα ελληνικά προσφορά, την Ημέρας των Νεκρών είναι ένα πολιτιστικό μείγμα όπου οι Ευρωπαίοι έβαζαν μερικά λουλούδια, και κεριά για τους νεκρούς τους και έφεραν αυτή την παράδοση όταν κατέκτησαν το Μεξικό ενώ οι ιθαγενείς πρόσθεσαν το θυμίαμα, το φαγητό και το λουλούδι cempasúchil, τον δικό μας κατιφέ. Έτσι τη σημερινή εποχή το altar είναι μια μίξη των 2 αυτών πολιτισμών και θρησκειών.

Επιστρέφω όμως στο θέμα ofrenda που ουσιαστικά είναι φαγητό το οποίο τοποθετείται στο altar, τόσο από την οικογένεια όσο και από τους λοιπούς συγγενείς που έρχονται για επίσκεψη αφήνοντας και από κάτι φαγώσιμο στον νεκρό. Ταμάλες, φρέσκα φρούτα, ξηροί καρποί και ένα μπολ με αλάτι είναι τα πιο στάνταρ φαγώσιμα για τα πνεύματα που θα επιστρέψουν σπίτι τους για λίγο. Το αλάτι λέγεται πως είναι για να τα διευκολύνει την παραμονή τους ώστε να μη χαθούν. Επίσης, μικρά γλυκά ψωμάτια τα pan de muertos σε κυκλικό σχήμα για να συμβολίζουν τον κύκλο της ζωής, είναι σε όλα τα altares. Κάθε βωμός πρέπει να έχει και ένα ποτήρι νερό, όχι μόνο επειδή ενσαρκώνει την αγνότητα αλλά επειδή οι νεκροί διψούν μετά το μακρύ ταξίδι τους. Πολλοί αφήνουν και μπουκάλια μεζκάλ, τεκίλα και μπύρα. Φαίνεται ότι οι κακές συνήθειες συνεχίζονται πέρα ​​από τον τάφο..

 

 

Τελευταίο βήμα και εξίσου σημαντικό, είναι τα cempasúchil, οι κατιφέδες όπου τα πέταλα βγαίνουν και τοποθετούνται στο πάτωμα για να φτιαχτεί ένα μονοπάτι προς τον βωμό καθώς η έντονη μυρωδιά και το χρώμα τους, πιστεύεται ότι βοηθούν τα πνεύματα να φτάσουν πιο εύκολα στο altar και συνεπώς σπίτι τους.

Οι παρελάσεις και η γιορτή στα νεκροταφεία

Φτάνοντας στην τελευταία ημέρα του Οκτωβρίου, το πρωί ξεκινούν οι παρελάσεις όπου όλοι ντυμένοι και βαμμένοι ως σκελετοί ή πιο σωστά ως calaveras (κρανία) Catrinas χορεύουν και τραγουδούν. Η μεγαλύτερη παρέλαση γίνεται στην πόλη του Μεξικό όπου είχα την τύχη να τη δω από κοντά και να γίνω ένα με τον κόσμο. Ένα από τα πιο όμορφα και παράλληλα στενάχωρα άρματα ήταν αυτό της Frida Kahlo στο κρεβάτι της όταν πλέον δεν μπορούσε να σηκωθεί και να δημιουργήσει. Η σύνδεση της πόλης με αυτή τη γυναίκα είναι σε όλα τα επίπεδα και με κάθε ευκαιρία.

Το βράδυ της 31ης Οκτωβρίου, όλοι συγκεντρώνονται στα νεκροταφεία όπου εδώ ξεκινάει ένα τόσο συγκλονιστικό θέαμα. Αν η ιδέα του να περπατάς νύχτα σε ανατριχιάζει πρέπει να βρεθείς αυτή την ημερομηνία σε ένα νεκροταφείο του Μεξικό. Κάθε τάφος είναι στολισμένος με κατιφέδες, γιρλάντες και φαγητό και γύρω του η συγγενείς του νεκρού, κάθονται, τραγουδούν, χορεύουν και τρώνε. Όσο για τα παιδιά, είναι τόσο εξοικειωμένα με όλο αυτό που θα τα δεις να παίζουν και να γελούν ανέμελα. Αναμμένα κεριά παντού, Μαριάτσι συγκροτήματα να τραγουδούν όλο το βράδυ και κόσμος να τραγουδάει όλη νύχτα. Και όλα αυτά ενώ πολλοί έχουν βαφτεί και στολιστεί ως σκελετοί και Catrinas.

Ουσιαστικά, η νύχτα της 31 Οκτωβρίου δίνει τη σκυτάλη στην 1η του Νοεμβρίου που είναι η ημέρα που γιορτάζονται τα νεκρά παιδάκια. Ναι, όσο σκληρό και να ακούγεται η ημέρα αυτή λέγεται και Dia de los Angelitos, η ημέρα των μικρών αγγέλων και οι συγγενείς παιρνούν τη βραδιά στο νεκροταφείο για να είναι με τα μικρά παιδάκια τους που τα έχασαν. Τα αισθάνονται κοντά τους, τραγουδούν και νιώθουν πως έχουν 24 ώρες για να τα έχουν δίπλα τους και πάλι.

 

Η επόμενη ημέρα, 2 Νοεμβρίου είναι και η επίσημη ημέρα της γιορτής Dia De Muertos, η ημέρα των ψυχών. Και αυτή την ημέρα σε όλες τις πόλεις και τα χωριά το πρωί γίνονται παρελάσεις ενώ το βράδυ της προηγούμενης νύχτας 1 προς 2 Νοεμβρίου, οι συγγενείς επιστρέφουν στα νεκροταφεία για να τιμήσουν τους ενήλικες νεκρούς τους.

Εδώ να πω και ένα τεράστιο ευχαριστώ στον Mauricio Arias και την Alary που με έκαναν να αγαπήσω την Oaxaca ακόμα περισσότερο μέσα από τις αφηγήσεις και την παρέα τους!

 

Ο αποχαιρετισμός

Στο κλείσιμο της ημέρας, το μεσημέρι βασικά της 2 Νοεμβρίου όταν πλέον οι νεκροί παίρνουν το δρόμο της επιστροφής και οι οικογένειες αρχίζουν να αδειάζουν τους βωμούς αφού έχουν πάρει τα φαγώσιμα και τα έχουν φάει μαζί με τους υπόλοιπους συγγενείς -γιατί τίποτα δεν πετιέται στα σκουπίδια-. Η οικογένεια πιο συγκεκριμένα έχει μαζευτεί γύρω από το τραπέζι, έχει πιει τη ζεστή της σοκολάτα και μετά έχει γευματίσει, όλοι αποχαιρετούν σιωπηλά τους νεκρούς ενώ περιμένουν να αισθανθούν ένα αεράκι να τους περιτριγυρίζει για να αποχαιρετήσουν  και επίσημα τα πνεύματα των ανθρώπων τους που φεύγουν.

Και ναι, δε θα ξεχάσω πόσο επέμεινε η οικογένεια που με φιλοξενούσε ότι ένιωσαν αυτό το αεράκι. Εγώ δεν το πήρα πάντως χαμπάρι.

Οι ευχές, οι αγκαλιές και οι υποσχέσεις που έδιναν όλοι μεταξύ τους τονίζοντας πως όσο δεν ξεχνούν τους ανθρώπους τους αυτοί θα γυρίζουν πάντα κάθε Νοέμβριο να τους επισκέπτονται, ήταν για εμένα το μεγαλύτερο μάθημα και ίσως η μεγαλύτερη στιγμή συγκίνησης.

 

Ποιες είναι οι ιδανικές ημερομηνίες για να ζήσεις την εμπειρία του Dia de Muertos στο Μεξικό;

Πέταξε για Μεξικo City 28/10 ώστε να είσαι εκεί 30 και 31 για να δεις την τεράστια παρέλαση αλλά και να ζήσεις από κοντά την εμπειρία του νεκροταφείου ενώ 31/10, 1 και 2/11 φρόντισε να βρεθείς στην Oaxaca ή σε κάποια από τις παρακάτω πόλεις/χωριά για να ζήσεις την πραγματική γιορτή όσο πιο παραδοσιακά γίνεται. Φρόντισε να μείνεις τουλάχιστον 3 ημέρες στη μικρότερη πόλη για να τη δεις και μετά τις ημέρες γιορτής και κράτησε και άλλες 4 ημέρες για να επιστρέψεις πίσω στην πόλη του Μεξικό ή για να πας σε κάποιο πιο εξωτικό προορισμό της χώρας όπως το Acapulco ή το Puerto Escondido.

 

Πού γιορτάζεται πιο όμορφα το Dia De Muertos;

Oaxaca, Oaxaca

Πώς θα φτάσεις μέχρι εκεί;

Είτε με εσωτερικές πτήσεις (Aeromexico, Volaris ή Viva Aerobus – μία ώρα και κάτι πτήση) από την πόλη του Μεξικό προς την Oaxaca είτε με λεωφορεία (ADO ή Fypsa- 6 με 8 ώρες ταξίδι).

 

 

Ο τρόπος που οι Μεξικανοί αντιλαμβάνονται τον θάνατο και τον γιορτάζουν εξυμνώντας τη ζωή, την οικογένεια και τον πολύτιμο χρόνο που έχουμε σε αυτή τη γη, ήταν ένα τεράστιο μάθημα για εμένα και το ταξίδι μου στο Μεξικό για το Dia de Muertos ήταν μία από τις πιο συγκλονιστικές εμπειρίες της ζωής μου μέχρι σήμερα.

Και ελπίζω να καταφέρω το 2023 να την ξαναζήσω… και να σε πάρω μαζί μου με ένα group 12 ατόμων με το TforTravel.gr.

 

 

 

Comments

comments